پیشینه تاریخ ایلات و عشایر مهم در استان کرمان

پیشینه تاریخی

استان كرمان ایلات و عشایر مختلفی دارد. ذیلاً پیشینه تاریخی مهمترین ایل‌های كرمان مورد اشاره قرار گیرد.
ایل بچاقچی : واژه بچاقچی یا بوچاقچی در گویش تركی از دو كلمه «بوچاق» یعنی چاقو و پسوند «چی» به معنی منسوب به آن حرفه تشكیل شده است. بنابراین بوچاقچی به معنی نیزه گذار و دشنه‌دار است. بنا به روایت محلی، نادرشاه افشار این ایل را از قره‌داغ آذربایجان به سرزمین كرمان كوچانیده است. در اواخر حكومت قاجاریه، رئیس ایل بچاقچی، اسفندیارخان بود كه سیرجان را تسخیر نمود. آخرین فعالیت این ایل در جنگ جهانی اول (1914-1918 میلادی)، هنگام اشغال ایران توسط انگلیسی‌ها بود. در سال 1333 هجری قمری آلمانی‌های مقیم كرمان را ربود و مدت‌ها با قوای تجاوزگر انگلیسی جنگید.
ایل افشار : ایل افشار كرمان در زمان سلطنت شاه طهماسب صفوی به سرزمین كرمان كوچانیده شد. مردم این ایل در بخش جنوبی منطقه وسیعی كه از جنوب غربی رفسنجان در جهت شرقی تا جاده كرمان - بم امتداد دارد، زندگی می‌كنند. ایل افشار ترك زبانند و به شجاعت معروفند.
ایل لك : این ایل در حدود سال 1100 شمسی از منطقه فارس به كرمان مهاجرت كرده‌اند. این ایل یكی از نژادهای معروف ایرانی است.
ایل جبال بارزی : بخش جبال بارز از توابع شهرستان جیرفت است و ارتفاعاتی دارد كه از شمال به جنوب كشیده شده و شهرستان‌های بم، جیرفت در قسمت شمال و جنوب آن قرار گرفته‌اند و عشایر ایل جبال بارز در این ناحیه زندگی می‌كنند. این ایل از ایلات قدیمی ایران است كه در كتب تاریخی نیز به كرات از آن نام برده شده است. از جمله در تاریخ طبری از درگیری این ایل با انوشیروان سخن به میان آمده است و معلوم می‌شود كه انوشیروان پس از غلبه بر ایلات سیستان،‌ قندهار، زابلستان و كابلستان، قوم كوهستانی بارز را به اطاعت در آورده و بازماندگان آنان را به دیگر نقاط كشور كوچانیده است. همچنین از رویارویی یعقوب لیث صفاری، خلفای اموی، معزالدوله دیلمی، ملك قارود سلجوقی، اتابكان فارس و ... با ایل بارز، در كتب تاریخی گزارش‌هائی ذكر شده است.
ایل مهنی : مهنی از ایلات قدیم كرمان است. عشایر مهنی در گذشته به سلحشوری مشهور بوده‌اند. معزالدوله دیلمی برای سركوب آنها لشگركشی نمود، ولی از این ایل شكست خورد. ملك قارود سلجوقی نیز با آنان، جنگید، اما با حیله توانست مردم ایل مهنی را سركوب و رؤسای ایل را دستگیر كند.
در دوران حكومت عباس قلی خان، جوانشیر (حاكم كرمان)،‌ مأمور دستگیری رئیس ایل مهنی شد. پس از چند روز زد و خورد،‌ بالاخره ملا محمد حسن، قاسم شیخ و ظهر علی كه از كلانتران معتبر ایل بودند و با فتحعلی خان دشمنی داشتند، وی را دستگیر و به كرمان اعزام كردند.
عشایر عرب كرمان : عشایر مذكور از قرن هشتم هجری قمری به بعد، قبل از تسلط امیر محمد مظفر و در زمان سلطان ابوسعید مغول به شهر بابك كوچ كردند و بعضی از روستاهای آنجا را متصرف شدند و مردم آن سامان را نیز غارت كردند. پس از چندی نواحی آنار و رفسنجان را متصرف شده و مردم آن سامان را نیز غارت كردند و پس از آن نواحی آنار و رفسنجان را تخلیه و اموال و احشام خود را به میمند منتقل كردند. پس از سال 757 هجری قمری اعراب كرمان به سرپرستی محمود تیمور، شورش كردند، ولی مبارزالدین محمد مظفر، مردم این طایفه را سركوب و سران آن را به قتل رساند.
لران‌ : بنا به روایت محلی مردم این طایفه در دوران تیمور لنگ (795 هـ.ق) از كردستان به سرزمین كرمان كوچ كرده‌‌اند.